مرکز تبادل کتاب ؛ کتاب بده کتاب بگیر
- مرکز تبادل کجاست؟
چهارراه ولیعصر را می‌توان قلب تپنده تهران دانست؛ نقطه‌ای که تقاطع ۲ خط متروی ۳و ۴ و همچنین تقاطع خطوط اتوبوس‌های تندرو آزادی- تهرانپارس و راه‌آهن- تجریش است. از خود چهارراه ولیعصر باید چند قدمی به سمت میدان انقلاب بیایید تا به خیابان متفاوت برادران شهیدمظفر برسید. بعد از ورود به این خیابان، تابلوی مرکز تبادل کتاب، سومین ساختمان سمت چپ خیابان، کاملا مشخص است. ۲ سال پیش جمعی از فعالان فرهنگی عرصه کتاب این ایده را دنبال می‌کردند که چنین مرکزی راه‌اندازی شود. البته آن اوایل ایده خیلی خام بود و اصلا به این جزئیات و حواشی فکر نشده بود. سیروس رضایی تعریف می‌کند: «در جمع دوستانه ما تقریبا از تمام حوزه‌های فرهنگی، نماینده‌ای حضور داشت؛ هم نویسنده داشتیم و هم ناشر، تهیه‌کننده سینما، تدوینگر و هنرمندان دیگر! دیده بودیم که در اروپا و چند کشور، این ایده به مرحله اجرا رسیده و موفق هم بوده. در داخل ایران هم به‌صورت خیلی محدود بین دانشجویان بعضی از دانشگاه‌های بزرگ مطرح شده بود که البته بیشتر در حوزه کتاب‌های درسی و جزوه‌ها بود. با کارشناسان و اهالی فن جلسات زیادی برگزار کردیم و درنهایت، با تمام بالا و پایین‌هایی که در ۲ سال داشتیم، ۲۳خرداد ۱۳۹۴موفق شدیم رسما مرکز تبادل کتاب را افتتاح کنیم». او از استقلال این مرکز می‌گوید و معتقد است چون هیچ شخصیت حقوقی ثبت‌شده‌ای وجود نداشته که بتواند با هماهنگی نهادهای دولتی ساختمانی در اختیار بگیرد، با همکاری یک نهاد خیریه که دغدغه فرهنگی داشت، به شرط اینکه مرکز بتواند هزینه‌های جاری و عمومی خودش را برعهده بگیرد، ساختمان خیابان مظفر در اختیار مرکز تبادل کتاب قرار گرفته است.
- کتابفروشی دست دوم نیستیم!
تفاوت مرکز تبادل کتاب با کتابفروشی‌های دست‌دوم‌فروشی در این است که در اینجا، خرید و فروش کتاب به روش معمول، وجود ندارد و مستقیما پولی رد و بدل نمی‌شود. هدف این مرکز ترویج کتابخوانی است «اصلا ایده تجاری نداشتیم و نداریم و قصد ما این نبوده که بخواهیم از این راه پول دربیاوریم و حتی فروش کتاب‌های نو را هم به مرکز اضافه نکردیم. اگر بحث خرید و فروش به‌کار ما اضافه می‌شد، مخاطب ما می‌آمد کتاب‌های کتابخانه‌اش را می‌فروخت و نهایتا با پولش در خیابان انقلاب یک غذای فست فود می‌خورد و تمام! دیگر چرخه خوانش کتاب به‌وجود نمی‌آمد.» قائم‌مقام مرکز تبادل می‌گوید که برای فاز دوم، علاوه بر تبادل «کتاب با کتاب» قصد دارند کارت اعتباری فرهنگی تدارک ببینند تا شهروندان، مجبور نباشند با اعتباری که از کتاب‌هایشان به‌دست می‌آورند، لزوما از مرکز تبادل کتاب خرید کنند یعنی بتوانند از اعتبارشان در مراکز فرهنگی شهر مانند تئاترها، سینماها یا شهرکتاب‌ها استفاده کنند.
- تا ۷۰درصد تخفیف بگیرید
سیروس رضایی می‌گوید که چون خیابان انقلاب شلوغ‌ترین و فرهنگی‌ترین منطقه تهران است و دانشجویان دانشگاه‌های امیرکبیر، تهران و هنر مداوم در حال رفت‌وآمد هستند، از حضور در چهارراه ولیعصر استقبال کردند «با توجه به اینکه آغاز به‌کار مرکز اواخر خرداد، همزمان با تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها شده بود و بعد هم به ماه مبارک رمضان رسیدیم انتظار این حجم از استقبال را نداشتیم و فقط در همین ۳ماه تابستان موفق شدیم ۶۰هزار کتاب در سامانه ثبت کنیم و ۲۷۰۰نفر کاربر فعال داشته باشیم».
طبق اعلام مدیران مرکز تبادل کتاب، این مکان قرار است به بورس کتاب تبدیل شود و مخاطب، خودش همه‌کاره باشد؛ هر کس با کتابش به مرکز بیاید و بدون اینکه مرکز تبادل کتاب دخالتی داشته باشد، آزادانه کتابش را قیمت‌گذاری کند. اما برای جلوگیری از سوء استفاده و ایجاد حس رقابت، این قانون وجود دارد که هر کتابی تنها ۲ هفته با قیمت مالکش در سیستم ارائه می‌شود و از هفته سوم، کتاب ۳۰درصد کاهش قیمت پیدا می‌کند. هفته چهارم یعنی یک‌ماه بعد از عدم‌فروش‌اش، ۵۰درصد تخفیف شامل حالش می‌شود و درنهایت بعد از ۴۰روز که کتاب‌فروش نرود، با ۷۰درصد تخفیف ارائه می‌شود.
- کتاب‌های بی‌مخاطب بازیافت می‌شوند
آقای رضایی سرنوشت کتاب‌های بدون مخاطب و خریدار را اینطور تعریف می‌کند: «اگر یک‌‌ماه‌و نیم کسی کتاب موجود در قفسه‌ها را نخرید ۲ راه برای مالکان درنظر گرفته‌ایم؛ یا بدون هیچ حرف و حدیثی، کتابش را پس می‌گیرد و یا اینکه این اختیار را به مرکز تبادل کتاب می‌دهد که نسبت به کتاب تصمیم‌گیری کند.در این صورت ما کتاب را به مدارس، مناطق محروم یا کتابخانه‌ها ارسال می‌کنیم و بعضی‌ها را مجددا قیمت‌گذاری می‌کنیم تا با سایر کتاب‌ها تبادل شود. در موارد خاص، اگر کتاب ارزش محتوایی نداشته باشد (مثل کتاب آموزش تایپ که چاپ ۲۰سال پیش است!) کتاب را بازیافت می‌کنیم تا درختان کمتری قطع شوند و به این ترتیب به محیط‌زیست هم کمک می‌شود». این امکان در مرکز تبادل کتاب وجود دارد که فردی، کتاب دست‌دومی را بخرد، بخواند و بعد دوباره قیمت‌گذاری کند، بفروشد، با اعتبارش دوباره کتاب دیگری بخرد و این چرخه کتابخوانی را کامل کند. به گفته قائم‌مقام مرکز«ما امکان خرید نقدی کتاب برای کسانی که اعتباری برای خرید ندارند را فراهم کرده‌ایم ولی بابت فروش کتاب، غیراز اعتبار، پول نقد به کاربر نمی‌دهیم». این را هم درنظر بگیرید که تبادل لحظه‌ای امکان‌پذیر نیست. شما نمی‌توانید کتاب کمک آموزش ریاضی ۱۰سال قبل را بیاورید و به جایش شاهنامه فردوسی ببرید! ملاک و سنجش در مرکز تبادل کتاب، قیمت‌گذاری عادلانه است که از طرف کاربران تعیین می‌شود. حالا سود مرکز کجاست؟ مرکز تبادل کتاب فقط ۸درصد، یعنی ۸۰تومان از هر ۱۰۰۰تومان خرید کتاب را برای تأمین هزینه‌های جاری برمی‌دارد.
- همکار افتخاری تبادل کتاب شوید
۱۵نفر به‌طور منظم و مستمر در این مرکز در حال فعالیتند که اغلب دانشجو یا فارغ‌التحصیل دانشگاه‌های سراسری و به قول معروف اهل درس و کتابخوان هستند؛ افرادی که به‌عنوان حقوق مبلغی دریافت نمی‌کنند و بیشتر، اعتبار استفاده از خدمات تبادل کتاب آنها را به این مرکز می‌کشاند.
آقای رضایی می‌گوید: « این مرکز همکاران افتخاری زیادی دارد؛ ازجمله یکی از مدیران سابق صنعت هواپیمایی کشور، اساتید دانشگاه و… که بازنشسته شده‌اند و پاره‌وقت در نظم بخشیدن به کتاب‌ها کمک می‌کنند. دانشجویان زیادی هم هستند که برای چیدمان کتاب‌ها، منظم کردن قفسه‌ها و گشتن لابه‌لای ۶۰هزار کتاب به مرکز تبادل می‌آیند». تاسیس کافه کتاب در قلب مرکز، ایجاد شعب تبادل کتاب در شهرهای مختلف کشور، برگزاری مراسم رونمایی کتاب، راه‌اندازی کارگاه‌های قصه‌خوانی و نشست‌های آموزشی، اهدای کارت اعتباری فرهنگی به کاربران ازجمله ایده‌های سیاستگذاران مرکز تبادل کتاب است. سیروس رضایی می‌گوید: «تعامل خوبی تا به حال با هنرمندان و اهالی فرهنگ و هنر داشته‌ایم و حتی بدون دعوت از آنها، میزبان تعداد زیادی چهره فرهنگی بوده‌ایم.
البته دعوت کرده‌ایم تا هنرمندان عرصه‌های مختلف به مرکز تبادل کتاب بیایند. رایزنی‌هایی هم با معاونت‌های اجتماعی مناطق مختلف شهرداری تهران، فرهنگسراها و دانشگاه‌ها شده تا بتوانیم این ایده را در سطح شهر تهران گسترش بدهیم و مردم بیشتری از وجود مرکز تبادل کتاب آگاه شوند. البته همکاری‌های خوبی هم با ما شده؛ ازجمله سازمان زیباسازی شهر تهران که در تبلیغات شهری، ساخت قفسه‌ها و… به مرکز کمک کردند. ما به‌دنبال این هستیم که کتاب‌های موجود در انبار ناشران دولتی را اگر امکان فروش و تبادل داشتند، در مرکز ثبت کنیم و به ازای آن، به آن نهاد اعتبار خرید کتاب بدهیم».
- هم کتابخانه هم کتابفروشی!
آقای رضایی درباره طراحی مرکز تبادل کتاب می‌گوید «ایده اولیه طراحی دکور مجموعه، تلفیق ایده‌های ما و شرکت طراح بود. بعد از دیدن نمونه‌های خارجی که تفاوت‌های خاص خودش با اینجا را دارد، تصمیم گرفتیم مرکز تبادل را به شکل فعلی طراحی کنیم؛ جایی که نه کتابخانه است و نه کتابفروشی ولی هم کتابخانه است و هم کتابفروشی!» بین هر سه قفسه یک صندلی وجود دارد که مخاطب بتواند بنشیند، کتاب را بررسی کند و بخش‌هایی را مطالعه و آگاهانه خرید کند».
- یک خاطره از بازیافت
سیروس رضایی تعریف می‌کند: «معمولا با ماشینی که برای بازیافت می‌رود همراه می‌شوم که ببینم با کتاب‌ها دقیقا چه می‌کنند؟ آخرین بار که رفته بودیم، ۲۰کامیون از یکی از بانک‌های کشور که طراحی حواله‌هایشان تغییر کرده بود، کاغذ آورده بودند که بازیافت کنند. جالب اینجا بود که می‌گفتند این حجم از حواله، یعنی این ۲۰کامیون، فقط برای سرپرستی شرق تهران و فقط برای یک بانک بوده است».
- سایت تبادل کتاب، همیشه همراه شماست
کاربران مرکز تبادل کتاب می‌توانند از منزل، وارد حساب کـاربــری سایت این مرکز شده و وضعیت فروش‌رفتن یا نرفتن کتاب‌هایی که در سامانه ثبت کرده‌اند را ببینند و اعتبارشان در مرکز تبادل کتاب را مشاهده کنند. با این روش دیگر نیازی نیست هر روز مراجعه کنند و مطلع شوند که کتابشان را کسی پسندیده یا نه! البته کسانی که عضو سایت نیستند هم می‌توانند از بخش جست‌وجوی سایت استفاده کنند و درصورت وجود کتاب مورد علاقه‌شان، به‌صورت حضوری برای خرید اقدام کنند. ثبت کتاب‌ها در مرکز تبادل کتاب، در لحظه به‌روز می‌شود و می‌توانید هر جای دنیا که باشید، از ثبت کتاب‌های جدید آگاه شوید. البته هنوز رزرو، خرید اینترنتی و ارسال پستی فعال نیست و برای خرید باید حتما حضوری به مرکز مراجعه کنید و بین ۶۰هزار کتاب قدم بزنید. این را هم درنظر بگیرید که چون کتاب‌ها خوانده شده و به‌اصطلاح دست دوم هستند، لمس کتاب‌ها، بررسی صفحات و مشاهده حضوری قبل از خرید ضروری به‌نظر می‌رسد.
- مطمئن باشید کتاب‌ها به کتابخوان‌ها می‌رسد
مرکز تبادل کتاب برای جلوگیری از سوءاستفاده از فروشنده‌های کتاب‌های دست دوم، مجهز به دوربین است. به گفته قائم‌مقام این مرکز، مگر می‌شود یک نفر به کتاب‌های فلسفی، هنری، کودک ونوجوان، مذهبی، تاریخی و ادبی، با هم علاقه داشته باشد؟ «داشتیم یک نفر که بدون توجه به موضوع، کتاب‌های ارزان قیمت را جدا کرده و می‌خرید تا دوباره با قیمت بالاتر بفروشد! یا فردی که با لپ‌تاپ لیست مشتریانش را چک می‌کرد و کتاب‌های دست دوم مورد نیازشان را پیدا می‌کرد و ۲سبد پر از کتاب خرید کرده بود که ببرد خودش بفروشد! با تدابیری جلوی این سوءاستفاده‌ها گرفته شده و اطمینان می‌دهیم که کتاب‌هایی که کاربران به مرکز تبادل می‌آورند به کتابخوان واقعی و کتابخانه‌های مردمی منتقل می‌شود.»
- اطلس جامع خط ایران فقط ۵۰هزار تومان!
به گفته مدیران مرکز تبادل کتاب قفسه‌های ادبیات، تاریخ، جامعه و کودک ونوجوان بیشترین استقبال را داشته و کتاب‌های فلسفی کمترین تبادل را تجربه کرده‌اند. رکورد حضور کتاب‌های یک نویسنده خاص هم متعلق به شهید مطهری است که در حال حاضر ۷۰۰نسخه از کتاب‌های ایشان در قفسه کتاب‌های مذهبی، جامعه‌شناختی و فلسفی وجود دارد؛ ۲۰۰نسخه هم از کتاب‌های دکتر شریعتی در مرکز تبادل کتاب ثبت شده است.
به‌طور کلی بخش مذهبی و ادبیات مرکز تبادل کتاب، پررونق‌تر است. به‌عنوان مثال کتاب «صد سال تنهایی» بلافاصله بعد از ثبت، به فروش می‌رسد و زمان زیادی در مرکز نمی‌ماند. یک‌بار کاربر ما جلد سخت کتاب «صد سال تنهایی» یک نفر فقط ۵هزار تومان قیمت‌گذاری کرده بود. شلوغ‌ترین بخش هم همیشه قفسه کتاب‌های کمک‌آموزشی است.
در طرف مقابل کتاب‌های خاص زیادی هم به اینجا آمده است. از کتاب چینی چاپ چند صد سال قبل تا کتاب‌های روسی که هیچ‌کس ازشان سر در نمی‌آورد! «یک دیکشنری فرانسوی داشتیم که ۴۰۰هزار تومان قیمت داشت. اطلس خط داشتیم که خیلی تاریخی و مرجع بود اما ۵۰هزار تومان قیمت گذاشته بودند».
منبع: کتاب بده کتاب بگیر
چقد خوشالم که اینجا روز به روز داره گنده تر میشه!
یه مدت کار می کردم اونجا :د
وای شریعتی و مطهری دهن مارو لطف کردن انقد زیاد بودن :))))
بنده کتاب ورزشی با عنوان آشنایی با قوانین و رشته های ورزشی نوین با تیراژ۳۰۰۰ جلد منتشر نموده ام در صورت تمایل مایل به مبادله با کتاب های آن مرکز هستم.
با احترام- جعفر صادق محمدزاده ۰۹۱۴۴۳۱۲۲۲۵